Duydum Ki Bir Kızın Olmuş 12

Türkü, Türkiye’nin sözlü geleneğinde, bir ezgi ile söylenen cumhur şiirlerinin her çeşidine maruz ad. Türkü sözcüğü, Türk adının sonuna, rabıta eki olan “î” ekinin getirilmesiyle ortaya çıkmıştır. “Türkî”, Türk ile ait ve Türk’e özgü mealında da kullanılır.

Türkü, kendine özgü ve makul bir ezgi ile söylenen, hece ölçüsüyle yazgılan ve zamanla anonimlesevinçli bir nazım biçimidir. Yırler esas kuartetklerle, onu izleyen nakaratlardan oluşur. Yırlerdeki kuartetklere (üçlük veya ikilik de mümkün) “bent” adı verilir. Nakaratlar ise cumhur dilinde “putrel” ve “kavuştak” olarak adlandırılır. Kavuştaklar her ezgiden sonrasında tekrar edilen ikilik (ya da daha çok) dizelerdir.

Yırnün makul bir şekli yoktur. Bir koşma, bir semai, bir destan ya da rastgele bir cumhur şiiri türkü ezgisiyle söylendiğinde türkü olur. Bu yüzden türkü tipinin en saydam özelliği melodisidir. Yırler hece ölçüsünün her sözıbıyla söylenir. Kısaca hece sayısı itibarıyla bir sınırlama olmaz.

Yırlerin balaban çoğunluğu anonimdir ya da ağızdan ağza söylenirken söyleyeni kaybolmuşdolaşma. Yırler bu şekilde cumhurın esrarı olurlar ve cumhurın her kesimine seslenme fail sanatçılar tarafından albümlerde, konserlerde ve canlı performanslarda kullanılan yaygın bir musiki türüdür. Yırler çoğu yol, bir natür hikâyeı ya da bir kahramanlık karşıtsında doğar ve yayılırlar. Yırler, doğdukları bölgenin özelliklerini koruyamazlar. Taşındıkları bölgelerde kişilerin, taraf adlarının, hatta konuların bile değişmiş olduğu görüldüğü için, nerede doğduklarını saptamak meşakkatlileşir.

Mahmut Ragıp Gazimihal, ezgilere nazaran usulsüz ve usullü türküler olarak iki ayrım yapar. Usulsüz olanlar; divan, bozlak, koşma, hoyrat ve Çukurova’yı içine alan uzun havalardır. Usullü olan türküler grubunda ise umumiyetle oyun havaları taraf allıkır ki bunlara Konya’da oturak havası, Şanlıurfa’da şikeste cazibe adı verilmektedir.

Türklerde nöbetlenen konulara nazaran de sınıflama yapan yazarlar vardır. Mevzularına nazaran türküler:

Ninniler
Çocuk türküleri
Tabiat türküleri
Aşk türküleri
Kahramanlık ve bayrakaltı türküleri
Tören türküleri
İş türküleri
Karşılıklı türküleri
Ölüm türküleri (Ağıt)
Hile türküleri
Doğa ve efsanevi türküleri
Efe ve derebeyi türküleri
Cinayetler ve üzücüklı olaylarla alakalı türküleri
Güldürücü türküleri