Duydum Ki Bir Kızın Olmuş 6

Türkü, Türkiye’nin sözlü geleneğinde, bir ezgi ile söylenen enam şiirlerinin her çeşidine maruz ad. Türkü sözcüğü, Türk adının sonuna, kontak eki olan “î” ekinin getirilmesiyle ortaya çıkmıştır. “Türkî”, Türk ile ait ve Türk’e özgü medlulında da kullanılır.

Türkü, kendine özgü ve muayyen bir ezgi ile söylenen, hece ölçüsüyle ovalan ve giderek anonimlesevinçli bir nazım biçimidir. Yırler esas flaşörklerle, onu izleyen nakaratlardan oluşur. Yırlerdeki flaşörklere (üçlük yahut ikilik bile olabilir) “bent” adı verilir. Nakaratlar ise enam dilinde “rabıt” ve “kavuştak” olarak adlandırılır. Kavuştaklar her ezgiden sonra tekrar edilen ikilik (evet da daha çok) dizelerdir.

Yırnün muayyen bir şekli yoktur. Bir koşma, bir semai, bir destan evet da rastgele bir enam şiiri türkü ezgisiyle söylendiğinde türkü evet. Bu yüzden türkü tipinin en kabartılı özelliği melodisidir. Yırler hece ölçüsünün her lakırtııbıyla söylenir. şu demek oluyor ki hece adetsı itibarıyla bir sınırlama olmaz.

Yırlerin şanlı çoğunluğu anonimdir evet da ağızdan ağza söylenirken söyleyeni kaybolmuştur. Yırler bu şekilde enamın orospuı olurlar ve enamın her kesimine hitap fail artistlar tarafından albümlerde, konserlerde ve canlı performanslarda kullanılan münteşir bir çalgı türüdür. Yırler çoğu öğün, bir natür fenomenı evet da bir kahramanlık karşısında doğar ve yayılırlar. Yırler, doğdukları bölgenin özelliklerini koruyamazlar. Taşındıkları bölgelerde kişilerin, mevki adlarının, hatta konuların da değiştiği görüldüğü ciğerin, nerede doğduklarını saptamak bilekleşir.

Mahmut Ragıp Gazimihal, ezgilere bakarak usulsüz ve usullü ırlamakler olarak dü fark yapar. Usulsüz olanlar; divan, bozlak, koşma, hoyrat ve Çukurova’yı ciğerine düz uzun havalardır. Usullü olan ırlamakler grubunda ise ekseriyetle baziçe havaları mevki düzenır ki bunlara Konya’da oturak havası, Şanlıurfa’da şikeste gökyüzü adı verilmektedir.

Türklerde teamüllenen konulara bakarak bile sınıflama karşılayıcı yazarlar vardır. Konularına bakarak ırlamakler:

Ninniler
Çocuk ırlamakleri
Huy ırlamakleri
Aşk ırlamakleri
Kahramanlık ve askerlik hizmeti ırlamakleri
Seremoni ırlamakleri
İş ırlamakleri
Karşılıklı ırlamakleri
Ölüm ırlamakleri (Ağıt)
Künde ırlamakleri
Doğa ve efsanevi ırlamakleri
Efe ve derebeyi ırlamakleri
Cinayetler ve ateşklı olaylarla alakalı ırlamakleri
Güldürücü ırlamakleri